Η επιδημία των fake news έχει σοβαρές συνέπειες στον πραγματικό κόσμο. Και αυτό γιατί η επιρροή τους σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερη από ό τι στο παρελθόν.
Δυστυχώς τα σωρηδόν ψέματα και σκάνδαλα εκάστοτε κυβερνήσεων και ΜΜΕ δημιούργησαν μία εύκολη ισοπεδωτική δυσπιστία στον κόσμο με αποτέλεσμα να γίνεται πιο ευάλωτος στα fake news. Και μιλάμε για σοβαρά ψέματα όπως εκείνα του CNN του πολέμου του Κόλπου, της Τιμισοάρας και τόσα άλλα.
Απλώς σήμερα οι δυνατότητες αναπαραγωγής και διασποράς χαλκευμένων ειδήσεων είναι πολλαπλάσιες. Η παρουσία του διαδικτύου γενικά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ειδικότερα. κάνουν τη διαδικασία διάχυσης ψευδών ειδήσεων πολύ πιο εύκολη και μαζική.
Επίσης σήμερα στο χώρο δεν κινούνται μόνο οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι, αλλά και η ατέλειωτη στρατιά των δημοσιογράφων – πολιτών. Ο έντονος ανταγωνισμός, που ολοένα οξύνεται, αποτελεί δυστυχώς κίνητρο για αρκετά Μέσα και δημοσιογράφους να γράφουν και να πολλαπλασιάζουν ψευδείς ειδήσεις. Από τη στιγμή που αυτό που μετρά και αποφέρει έσοδα είναι η ψηλή επισκεψιμότητα, πολλοί λειτουργοί των διαδικτυακών μέσων επιλέγουν την εύκολη λύση του click- bait – δηλαδή τις ειδήσεις δόλωμα που ενίοτε δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Επιπλέον η ανάγκη ελαχιστοποίησης του χρόνου που μεσολαβεί από την εκδήλωση του γεγονότος μέχρι την μετάδοση του μηνύματος – είδησης εξωθεί αρκετούς λειτουργούς να παραβιάζουν τη βασική αρχή της διασταύρωσης της είδησης. Η αρνητική αυτή συμπεριφορά πολλαπλασιάζεται όταν το μήνυμα φθάνει στο χρήστη.
Συγκεκριμένα έρευνα που έγινε το 2016 από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια δείχνει ότι 6 στους 10 χρήστες του Ίντερνετ αναδημοσιεύουν μια είδηση, μια ανάρτηση διαβάζοντας μόνο τον τίτλο, όχι το περιεχόμενο.
Υπάρχει όμως ένα ακόμη πιο ανησυχητικό φαινόμενο. Ο οίκος Oxford Dictionaries έχρισε ως λέξη της χρονιάς για το 2016 τη λέξη “post truth”, δηλαδή “μετά – αλήθεια”. Πρόκειται για ένα νεολογισμό που περιγράφει το μεταμοντέρνο φαινόμενο της γκρίζας ζώνης που επεκτείνεται μεταξύ της αλήθειας και του ψέματος. Ο όρος αυτός δεν είναι τόσο αθώος όσο φαίνεται, διότι σύμφωνα με ειδικούς γλωσσολόγους , σχετίζεται με τις συνθήκες που κάνουν επίκληση στο συναίσθημα και οι οποίες παρουσιάζονται να διαδραματίζουν πιο ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από ότι τα πραγματικά γεγονότα.
Με άλλα λόγια ο δέκτης του μηνύματος σχηματίζει εικόνα για τα τεκταινόμενα όχι με κριτήριο αυτό που πραγματικά είναι, αλλά με κριτήριο το τι ο ίδιος πιστεύει, νομίζει, αισθάνεται ή και πληροφορείται ότι είναι.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Θεόδωρο Γεωργίου, οι εισηγητές του όρου “μετά – αλήθεια” δεν γνωρίζουν τίποτε από τις σχετικές φιλοσοφικές συζητήσεις περί αλήθειας και ακόμη ότι πρόκειται για κατασκεύασμα της “πνευματικής βιομηχανίας” την οποία επιστρατεύει ο νεοφιλελευθερισμός όταν δεν μπορεί να ερμηνεύσει την ίδια την πραγματικότητα και επιθυμεί να την “καταργήσει”.
Ζούμε στην εποχή των αστικών θρύλων γνωστότερων ως Hoaxes, των internet trols, των Fake news, μια εποχή όπου οι φήμες και οι ψευδείς ειδήσεις επισκιάζουν τα πραγματικά γεγονότα.
Έρευνα του Πανεπιστημίου του Stanford που κυκλοφόρησε το Νοέμβριο του 2016 έδειξε ότι το 80% των μαθητών και φοιτητών που συμμετείχαν στην έρευνα δεν κατάφεραν να ξεχωρίσουν ένα πραγματικό κείμενο από ένα ψεύτικο, ούτε ένα δημοσιογραφικό μήνυμα από ένα διαφημιστικό.
Επίσης, ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι κριτήριο εγκυρότητας για τους νέους αποτελεί το μέγεθος της φωτογραφίας σε ένα κείμενο και όχι η απουσία της πηγής του. Για άλλη μια φορά γεννιέται το ερώτημα.
Με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τι είναι πραγματική είδηση και τι fake;
– Το κυριότερο θα πρέπει τα ΜΜΕ να πείσουν τον κόσμο για την εγκυρότητα τους για να εξαληφθεί η άποψη ότι οι δημοσιογράφοι και τα σημερινά κανάλια είναι παπαγαλάκια που μεταφέρουν τις ειδήσεις όπως βολεύουν κάποιους και όχι ως έχουν τα γεγονότα.
– Εισαγωγή του μαθήματος του “Γραμματισμού στα Μέσα” (Media Literacy ) ως υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
– Διοργάνωση ανοικτών σεμιναρίων, ημερίδων και συνεδρίων για ανταλλαγή απόψεων τόσο με εξειδικευμένες ομάδες πολιτών, όσο και με την κοινωνία γενικότερα.
– Εκπόνηση και πραγματοποίηση μιας μεγάλης διάρκειας διαφωτιστικής εκστρατείας από πλευράς του Κράτους για ενημέρωση του κοινού
– Κατοχύρωση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και της δημοσιογραφικής ιδιότητας στη βάση συγκεκριμένων ποιοτικών πρωτίστως κριτηρίων
– Θεσμοθέτηση της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και υιοθέτηση και υλοποίηση της αρχής της συρρύθμισης. Η λειτουργία Πειθαρχικού Συμβουλίου δεν είναι αυτοσκοπός, αποτελεί όμως το ύστατο μέτρο για αναχαίτιση της αυξητικής τάσης που παρατηρείται στην δημοσιοποίηση μεταξύ άλλων και των ψευδών ειδήσεων, όπως επίσης και της άρνησης μερίδας των ΜΜΕ να αυτορρυθμιστούν
– Υποχρεωτική τοποθέτηση φίλτρων ποιότητας, υφιστάμενων λογισμικών ελέγχου, που θα απορρίπτει όποια ανάρτηση δεν έχει έγκυρη προέλευση.
