Η παραπληροφόρηση σχετικά με τον κοροναϊό – από τη διαιώνιση
των ρατσιστικών στερεοτύπων ως προς την προέλευσή του στην αποτελεσματικότητα
των μάσκας προσώπου – ήταν εμφανής σε απευθείας σύνδεση σχεδόν από τη στιγμή
που έσπασε η πρώτη ιστορία.
Οι θεωρίες για τη σούπα νυχτερίδας, μια παγκόσμια συνωμοσία φαρμακευτικής βιομηχανίας και οι μαζικοί τάφοι εμφανίστηκαν όλοι, αλλά η απειλή του ελάχιστα κατανοητού ιού από πολλούς, οι στόχοι για την παραπληροφόρηση γίνονται ολοένα και πιο εγχώριοι.
Τι παρακινεί κάποιον να διαδώσει ενεργά ψεύτικα νέα;
Ο καθηγητής Ken Rotenberg, ο οποίος διδάσκει στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Keele και έχει μελετήσει την έννοια της εμπιστοσύνης για 40 χρόνια, εξήγεί ότι η παραπληροφόρηση είναι μέρος μιας απάτης ή μιας θεωρίας συνωμοσίας, από απατεώνες που θέλουν να κερδίσουν χρήματα από αυτό, πατώντας πάνω στο γεγονός οι άνθρωποι δημιουργούν αυτές τις ψεύτικες ιστορίες χωρίς προφανές πλεονέκτημα γιατί τους αρέσει η καταστροφολογία.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ίσως μέρος του συστήματος κοινωνικής ανταμοιβής, ότι ο άνθρωπος μεταφέρει πληροφορίες που χρειάζονται, πληροφορίες που θα μπορούσαν να ελέγξουν κάποιον.
Ο λόγος που συχνά συρρέουμε σε άρθρα που επιβεβαιώνουν τις ανησυχίες μας, είναι η κοινωνική εξέλιξη – ως είδος που αναζητούμε συνεχώς επικείμενο κίνδυνο.
Ένα από τα πιο διάσημα πειράματα στην κοινωνική ψυχολογία – γνωστό ως το πείραμα του προσώπου μέσα στο πλήθος – έδειξε ότι οι άνθρωποι ήταν πολύ πιο αποτελεσματικοί στο να πάρουν ένα συνοφρύωμα σε ένα πλήθος χαμογελαστών προσώπων, παρά ένα χαμόγελο εν μέσω ενός ομάδα συνοφυσίων.
Αυτό το αποτέλεσμα αποδίδεται σε αυτή την ανθρώπινη
εγρήγορση στον κίνδυνο και έτσι είναι πιθανό όταν βλέπουμε ένα άρθρο που
δηλώνει τον κίνδυνο, αν το άρθρο είναι αξιόπιστο ή όχι, δίνουμε προσοχή για
χάρη της επιβίωσης μας.
Σχεδόν όλες οι ειδήσεις είναι αρνητικές, γιατί αυτό είναι το είδωλο με κάποιο τρόπο γιατί αυτή η αντίδραση συνδυάζει πραγματικά την κατάσταση.
Ένα ψεύτικο άρθρο σχετικά με το κλείσιμο ενός σχολείου είναι
ένα πράγμα, αλλά υπάρχουν και θεωρίες συνωμοσίας γύρω από κυβερνητικά
προγράμματα, βιολογικός πόλεμος και δηλητηριώδεις εμβολιασμοί – όλοι οι οποίοι,
σε σχέση με το Covid-19,
μοιράστηκαν τόσο σε mainstream
όσο και σε εξειδικευμένα φόρουμ.
Αυτό το φαινόμενο γύρω από σοβαρές καταστάσεις έκτακτης
ανάγκης για τη δημόσια υγεία, όπως ο κοροναϊός, δεν είναι κάτι νέο. Η Zika, η Ebola και τα Aids ήταν όλα, και σε μερικούς κύκλους
συνεχίζουν να είναι, το θέμα των θεωριών συνωμοσίας.
Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε το Διαδίκτυο επιτρέπει να προχωρούμε σε αυτή τάση, γρήγορα.
Ο Δρ. Daniel Jolley,
ένας εξειδικευμένος ψυχίατρος και ανώτερος καθηγητής ψυχολογίας στο
Πανεπιστήμιο Northumbria,
ειδικεύεται στη μελέτη θεωριών συνωμοσίας: γιατί οι άνθρωποι τις πιστεύουν και
τις συνέπειές τους.
Γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι θέλουν να έχουν νόημα των χαοτικών γεγονότων και στην ουσία, βάζουν την ευθύνη σε ένα σύνολο συνωμόνων για να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι συμβαίνει.
Το ξέσπασμα του ιού μπορεί να δημιουργήσει αβεβαιότητα και αίσθηση απειλής, έτσι ψεύτικες ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να θεωρηθούν ως μηχανισμός αντιμετώπισης.
Με άλλα λόγια, οι δημοφιλείς θεωρίες συνωμοσίας όπως ο κοροναϊός που παράγεται από τη φαρμακοβιομηχανία είναι απλώς ένας τρόπος να αναμορφωθεί μια κατάσταση, να εφαρμοστεί μια αφήγηση σε κάτι χαοτικό και απρόβλεπτο και τελικά να βρεθεί κάποιος που να κατηγορεί.
Εκείνοι που μοιράζονται θεωρίες συνωμοσίας πιο συχνά από ότι πιστεύουν σε αυτούς, είναι επειδή επιβεβαιώνουν κάτι σχετικά με την κοσμοθεωρία του συγκεκριμένου προσώπου, είτε πρόκειται για δυσπιστία στην κυβέρνηση, στους επαγγελματίες του τομέα της ιατρικής είτε και στους δύο.
Η ανταλλαγή θεωριών συνωμοσίας μπορεί επίσης να είναι κάτι που έχει να κάνει με το γεγονός ότι είναι σχετικό με τα συμφέροντά τους. Ίσως να δυσπιστούν στις κυβερνήσεις, σε εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία και εκτιμούν το αουτσάιντερ.
Όταν δημιουργούν αυτές τις πληροφορίες, δεν είναι δυνατόν να μην κάνουν ζημιά στα μυαλά τους, αλλά προσπαθούν να επιβεβαιώσουν την παγκόσμια άποψή τους. Συχνά αισθάνονται οργή απέναντι στους συνωμότες και θέλουν να τους επιστρέψουν.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια πρόταση ότι υπάρχει περισσότερη πρόθεση πίσω από αυτό. Ίσως το κάνουν για κάποιο άλλο λόγο ή για το δικό μας ενδιαφέρον.
Για όσους πιστεύουν σε αυτές ή μοιράζονται τα, οι θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να επιβάλουν μια εμφανή τάξη σε μια κατάσταση που φαίνεται ανίκανη αλλά προσθέτουν επίσης ένα άλλο στρώμα στην εισροή πληροφοριών που εμφανίζεται όταν μια ιστορία όπως ο coronavirus πηγαίνει παγκόσμια.
Η παραπληροφόρηση εξαπλώνεται γρήγορα και μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες, τόσο για την αίσθηση της εμπιστοσύνης των κοινωνικών λειτουργών στην κοινωνία όσο και για τη σωματική υγεία του πληθυσμού.
Για παράδειγμα, οι μύθοι που διαιωνίζονται από τις «εναλλακτικές» κοινότητες υγείας περιλαμβάνουν μια θεραπεία «θαύματος» για τον κοροναϊό με βάση τη χλωρίνη που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ηπατική ανεπάρκεια.
Γνωρίζουμε ότι εκείνοι που διδάσκουν εναλλακτικές φυσικές θεραπείες επιδίδονται επίσης σε θεωρίες συνωμοσίας και απλά δεν πιστεύουν στη σύγχρονη επιστήμη είναι ένας τρόπος για να προωθήσουν την ατζέντα τους.
Όταν κοιτάζετε άλλους, φαινομενικά μαλακότερους τύπους παραπληροφόρησης, τα κίνητρα που απαιτούνται θα απαιτήσουν να μιλήσετε με τους δημιουργούς που είναι δύσκολο να εντοπιστούν γιατί κρύβονται πίσω από κρυπτογραφημένες πλατφόρμες όπου η κακή πληροφόρηση εξαπλώνεται γρήγορα.
Πρέπει όμως να πούμε ότι όσοι σκόπιμα διαδίδουν παραπληροφόρηση, ενώ γνωρίζουν την απειλή τους για τους κοινούς ανθρώπους, αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για την κοινωνία, ειδικά σε περιόδους όπως αυτή.
Ενώ είναι δύσκολο να βγάλουμε ακριβώς ποιος εξαπλώνει
παραπληροφόρηση, είναι προφανές ότι η στρέβλωση των γεγονότων και η δημιουργία
ψευδών πληροφοριών μπορεί να παρεμποδίσει σοβαρά τις προσπάθειες αντιμετώπισης
μιας επιδημίας όπως το Covid-19.
Το πρόβλημα έχει γίνει τόσο ύπουλο που ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει αναγκαστεί ακόμη και να καταρτίσει τη δική του
ιστοσελίδα Myth Busters, η οποία ασχολείται με μερικές από τις ψευδείς αξιώσεις
που έγιναν σχετικά με τον ιό.
Η παραπληροφόρηση μπορεί να επηρεάσει τις κοινότητες με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, αλλά θα απαριθμήσω τρεις που έρχονται στο νου.
– μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στα μυαλά των μελών της κοινότητας σχετικά με τα μέτρα προστασίας που πρέπει να ληφθούν και τα οποία πρέπει να αποφύγετε απλά επειδή θα ακούν διαφορετικά πράγματα από διαφορετικά μέρη.
– θα μπορούσε να επηρεάσει δυσμενώς την εμπιστοσύνη που η κοινότητα τοποθετεί σε ιδρύματα υγείας που μπορεί να συμμετέχουν στην απάντηση.
– Η μείωση της εμπιστοσύνης θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα προβληματική, καθώς θα σήμαινε ότι θα μειωθεί η πιθανότητα τα μέλη της κοινότητας να συμμορφωθούν με τις ενέργειες που έχουν συνταχθεί από τις υπηρεσίες υγείας ή την κυβέρνηση.
Αν και κυριάρχησαν στα Headline news, οι πληροφορίες από τις κυβερνήσεις σχετικά με τον κοροναϊό παραμένουν περιορισμένες, υπάρχει καθημερινή ενημέρωση για τον αριθμό των περιπτώσεων και τώρα για τις γεωγραφικές τους τοποθεσίες, αλλά υπάρχει μια περήφανη αίσθηση επείγουσας ανάγκης για να μάθετε περισσότερα: ακριβώς ποιος, πότε και πού.
Είναι σημαντικό να γίνει διάκριση ανάμεσα στους κατανομείς παραπληροφόρησης, οι οποίοι είναι πιο πιθανό να μοιράζονται περιεχόμενο με την ελπίδα να ρίξουν φως σε κάτι που δεν καταλαβαίνουμε και οι δημιουργοί που πιέζουν επιβλαβείς μύθους και ψεύτικους λόγους, ακόμη και οι ειδικοί δεν μπορούν να είναι σίγουροι του.
Τρόποι για να προστατευτήτε από τις fake ειδήσεις
– Κοιτάζετε από πού προέρχεται η είδηση π.χ από ποιο site και τί άλλο περιεχόμενο υπάρχει σε αυτό
– Οι αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα όταν έρχονται από φυσικά πρόσωπα να ζητάτε να μάθετε την πηγή της πληροφορίας και να μην σας αρκεί ότι κάποιος από την Ιταλία έγραψε ότι όλα όσα συμβαίνουν στην Ιταλία τώρα είναι ψέμματα.
– Μετά που θα διαβάσετε μία είδηση αναζητήστε την και σε άλλα site και αν δεν βρείτε κάποιο σοβαρό εξειδικευμένο για τα θέματα αυτά τότε σκεφτήτε δυό φορές άν θα την προωθήσετε και σε άλλους
– Προτού γράψετε κάτι για να κερδίσετε εντυπώσεις βεβαιωθήτε ότι πράξατε όλα τα πιο πάνω
